<tekst herdenking 30 april 2011
Ik wil graag beginnen met een gedicht van Ankie Peypers, met als titel “De vrijheid kwam in het voorjaar” Ik heb voor dit gedicht gekozen, omdat ik vind dat iedereen recht heeft om te leven in een vrij land.
De vrijheid kwam in het voorjaar
De vrijheid komt in het voorjaar
Kijk maar we vieren haar
Ze kwam kapot en in tranen
Ze had oorlog onder de leden
Je kon niet geloven
Dat komt ze te boven
Haar lauwerkrans was voor de doden
Maar ze vroeg ons haar door te geven
Ik lig in jullie handen, zei ze
Wees niet stil, zoals ik niet stil was
Denk niet dat het onmogelijk is
Denk dat het onmogelijk is, maar doe het
Neem me mee
Naar waar ik niet ben
Neem me mee, zegt ze
Laat me leven.
Mei 1940, 71 jaar geleden, begon de tweede Wereldoorlog. Mijn ouders waren toen kinderen van 9 en 10 jaar en mijn grootouders zo rond de 35. Soms probeer ik mij voor te stellen hoe het geweest moet zijn om onder de extreme omstandigheden van een oorlog op te groeien en te leven. Hoe is het om vader te zijn in een wereld waar iedere vorm van vrijheid taboe is? Dan zie ik het verhaal van mijn opa voor me.
In de mobilisatietijd moest hij dienst doen bij de landmacht. Na de capitulatie van Nederland op 14 mei 1940 werd hij direct krijgsgevangen gemaakt en overgebracht naar Duitsland. Na een aantal weken mocht hij weer naar huis, als vrij(…?) burger. In 1942 kreeg hij een oproep om in Duitsland te gaan werken.
En dan …? Wat doe je …?
Ik ben geboren in 1964 en heb geen oorlog en geen armoede meegemaakt. In vergelijking met mijn ouders en mijn grootouders ben ik opgegroeid in vrede en welvaart. Als ik nu de keus zou moeten maken die mijn opa in 1942 moest maken, wat zou ik dan doen? Zal ik uit angst doen wat mij gedwongen wordt te doen of zal ik ertegen in verzet gaan? Welke risico’s neem je? Je denkt aan je vrouw en kinderen.
Ik ben erg dankbaar dat ik deze keuze niet hoef te maken, dat deze keuze voor mij geen werkelijkheid is. Zo’n keuze moeten maken staat zelfs zo ver van me af dat ik nu geen antwoord heb op wat ik zou doen. Wat ik wel weet is dat ik grote bewondering heb voor diegene die zich daadwerkelijk verzetten tegen iedere vorm van onderdrukking.
Door de onrust de afgelopen maanden in de Arabische wereld ben ik meer gaan nadenken over deze vraag. Het is niet helemaal te vergelijken met wat er in de tijd van de Duitse bezetting is gebeurd maar ook daar is er veel verzet tegen de heersende dictaturen. Ook daar zijn vaders en moeders die strijden tegen de onderdrukking van een niet gekozen regering. Vrijheid is voor hen zo belangrijk dat ze zelfs hun eigen leven daarvoor willen geven. Ook hier worden persoonlijke belangen ondergeschikt gesteld aan maatschappelijke belangen. En je ziet dat verzet tonen en in opstand komen zin heeft.
Dat moet mijn opa ook gedacht hebben toen hij besloot om in 1942 in het verzet te gaan. Ik weet niet wat hem er toe heeft gezet om deze keuze te maken maar bewust koos hij ervoor om zijn leven in de waagschaal te leggen voor de vrijheid van anderen. Met gevaar voor zichzelf en zijn hele gezin zette hij zich actief in om verzet te tonen tegen de Duitsers. Ook hij gaf zijn leven.
Er zijn hier bij het herdenkingsmonument wel 140 verhalen te vertellen van helden die zich voor onze vrijheid hebben ingezet. Iedere keer als ik hier ben, raak ik aangeslagen van de gedachten over wat deze mensen gedaan hebben. Maar wat zou ik gedaan hebben? … Ik hoop die keus nooit te hoeven maken. Daarom is herdenken voor mij van enorm belang. Laten we vooral niet vergeten wat zij gegeven hebben voor onze vrijheid en dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.