Toespraak Herman Steendam, fort de Bilt, 2 mei 2020
Hartelijk welkom aan u allemaal bij deze bijzondere herdenking in Corona-tijd van de gevallen Nederlanders hier op Fort De Bilt. Dat welkom geldt vooral aan allen die deze herdenking nu noodgedwongen op afstand en via de website moeten volgen.
Mijn naam is Herman Steendam en ben voorzitter van de stichting Herdenkingsmonument Fort de Bilt die deze herdenking elk jaar organiseert. Ik sta hier vandaag in het uniform van de Koninklijke Landmacht. Ik draag het uniform vandaag uit respect voor de beide ridders Militaire Willemsorde en voor onze spreker generaal Morsink. Daarover zo meer.
We staan vandaag niet op de gebruikelijke plaats bij het beeld rechts van mij. We hebben vandaag alleen toeschouwers aanwezig die medewerking verlenen aan deze herdenking. Er zijn vandaag geen autoriteiten aanwezig. Vanmiddag hebben de Commissaris van de Koning van Utrecht, de burgemeesters van Utrecht en De Bilt en de burgemeester van gemeente Altena voor bloemen gezorgd. Zij herdenken en gedenken vandaag de slachtoffers op afstand. Ook liggen er bloemen van onze buren van de andere kant van het fort, de Koninklijke Marechaussee.
Vanmiddag hebben ook een aantal nabestaanden en belangstellenden de gelegenheid genomen om hier individueel te herdenken en om bloemen te leggen. Wij herdenken vandaag alle mannen en die ene vrouw die hier en elders in Utrecht omgekomen zijn bij oorlogsgeweld. Dat is in de meeste gevallen omdat zij hier op het fort of elders zijn gefusilleerd, maar er zijn ook mensen bij die tijdens tewerkstelling in Duitsland zijn omgekomen.
We lezen hun namen vandaag van de zes naamstenen hier links en rechts van mij. Dat begint bij Johannes Mulder op 3 mei 1942, die hier als eerste op het fort werd gefusilleerd en het eindigt bij Cornelis Odijk die op 7 mei 1945 bij een schietpartij met Duitsers in het Wilhelminapark hier vlakbij omkwam. Steeds wordt afgesloten met de indringende laatste 4 regels van het gedicht Vrede van Leo Vroman.
De namen zullen door zes mensen worden voorgelezen. Dat zijn bestuursleden van onze stichting Herdenkingsmonument Fort De Bilt. Voor de derde naamsteen hebben we een bijzondere gast: die namen worden voorgelezen door Marten Mobach. De heer Mobach is 100 jaar jong en heeft nog de herinnering uit de eerste hand aan een aantal mensen die hier op de naamstenen vermeld zijn. Hij herdenkt speciaal zijn vriend Teus Oudhof die hier op 27 september 1944 op gruwelijke wijze werd vermoord.
Na dit dodenappèl volgt een korte toespraak van generaal-majoor Henk Morsink. Als kanselier der Nederlandse Orden gaat hij over het toekennen van onderscheidingen en ook over de hoogste onderscheiding die we in Nederland kennen: de Militaire Willemsorde. Hier op het fort zijn op 30 april 1945 de linie crossers Aike van Driel en Kees van de Sande gefusilleerd. Beiden werden in 1948 postuum benoemd tot Ridder Militaire Willemsorde 4e klasse.
Wij hebben nu bij hun naam op de 5de steen gezet: RMWO4.
Henk Morsink zal dit onthullen. Deze speciale aandacht voor deze inwoners uit Werkendam is ook de reden dat hun burgemeester bloemen heeft bezorgd. In normale tijden zou hij zelf aanwezig zijn geweest en een krans gelegd hebben.
We sluiten af met de het signaal taptoe infanterie, twee minuten stilte en vers 1 van het Wilhelmus.
Ik rond af. Vandaag staan de dikke zaterdagkranten vol over herdenken en bevrijdingsdag. Vol verhalen van mensen op zoektocht naar wat hun omgekomen voorvaderen hebben gedaan.
We merken steeds meer dat nabestaanden, vaak kleinkinderen op zoek gaan naar hun in de oorlog omgekomen grootouders.
Internet is daarbij een geweldige bron van informatie. Dat betekent ook dat wij als fortbestuur steeds meer vragen en opmerkingen krijgen over de al dan niet juiste vermelding van hun voorvader op de stenen hier. Wij zijn het afgelopen jaar begonnen naar een grondig onderzoek bij het NIOD naar wie precies hier op het fort zijn omgekomen.
Daarnaast willen we een digitaal monument maken van de mensen die hier op het fort het leven lieten. Ik roep daarvoor iedereen op om ons te melden wie uw voorvader was: een portret foto, een levens- beschrijving en wat was de aanleiding dat hij hier op het fort werd gefusilleerd. Op de site staat daarvoor een leidraad.
Dank u wel. Ik hoop u volgend jaar op zaterdag 1 mei weer allen hier te zien.